اثر حساسیت زدایی چشمی حرکتی بر اختلال استرس پس از سانحه
چکیده
سابقه و هدف: اختلال پس از سانحه با شیوع 5 تا 25 درصدی در طول زندگی میتواند اثرات سوء و زیانباری بر فرد و جامعه وارد کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر حساسیتزدایی چشمی حرکتی در کاهش نشانههای PTSD در این دسته از بیماران انجام شده است.
مواد و روشها: تعداد 71 بیمار مبتلا به PTSD به طور تصادفی انتخاب و به وسیله روش EMDR تحت درمان قرار گرفتند. اطلاعات جمعیت شناختی و نوع یادآوری حادثه به وسیله دو پرسشنامه محقق ساخته جمعآوری گردید. همچنین میزان ضربان قلب، فشار خون و تعداد تنفش این بیماران قبل و بعد از EMDR اندازهگیری گردید. دادهها به وسیله نرمافزار SPSS.16 و روشهای آماری توصیفی و مجذور کا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافتهها: 59% گروه مورد مطالعه در رده سنی 20 تا 30 سال قرار دارند و 79% را زنان تشکیل میدهند. EMDR به طور بارزی نوع و چگونگی یادآوری سانحه را تغییر داد. میزان فشار خون، ضربان قلب و تعداد تنفس به طور معناداری همراه با یادآوری سانحه افزایش یافته بود.
نتیجهگیری: EMDR میتواند به عنوان یک روش درمانی مؤثر در اختلالات PTSD به کار گرفته شود.
مقدمه:
بیتردید پس از بروز بیماری اساسیترین مرحله انتخاب درمان مناسب و به موقع است که این مسئله در حوزه بیماریهای وابسته به روان از یک سو به دلیل پیچیدگی رفتارهای انسان و از سوی دیگر به دلیل افزایش میزان اختلالات روانی از اهمیت ویژهای برخوردار است. پیامد این بیماریها نه تنها زندگی فردی بلکه زندگی اجتماعی را نیز مختل میکند. حتی گاهی اوقات نتایج حاصل از این اختلالات جبرانناپذیر هستند. افراد مبتلا به اختلالات روان علاوه بر فشارهای فرهنگی و اجتماعی که از سوی خانواده و جامعه به آنها وارد میشود معمولاً به دلیل مشکل برقراری ارتباط در فرایند درمان نیز با سختیهایی روبرو میشوند. به خصوص زمانی که درمانی غیردارویی نخستین و بهترین گزینه شمرده می شود.
PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه که معمولا پس از یک حادثه آسیبزا با علائمی نظیر کابوسهای شبانه، خاطرات مزاحم، تجربه مجدد سانحه به اشکال مختل، احساس گناه و تحریکپذیری خود را نشان میدهد و علائم آن از یک تا شش ماه و گاهی تا سالها تداوم دارد و میتواند زندگی فرد را دچار اختلال کند. اگر چه این اختلال در هر سنی ممکن است بروز کند ولی به علت زمینههای تسریعکننده در میان جوانان شایعـر است. 50 تا 90 درصد افراد در طول زندگی با یک آسیب شدید مواجه میشوند که 8% به PTSD مبتلا میگردند. اسکات و بالمر (2000) عوامل خطرساز PTSD را شامل عوامل ژنتیک، بیماریهای اولیه روانپزشکی عوامل فشارزای قبلی، ویژگیهای شخصیتی و محدودیتهای اولیه زندگی میدانند. با توجه به اثرات PTSD درمان از اهمیت ویژهای برخوردار است. روشهای مختلفی مانند، رفتاردرمانی، شناختدرمانی، هیپنوتیزمدرمانی، و دارودرمانی در درمان این اختلال مورد استفاده قرار میگیرند. روش EMD در سال 1987 توسط شاپیرو ابداع شد و در سال 1991 به EMDR تغییر نام داد تا بتواند تغییرات شناختی و بینشی را نسبت به بیماری که در حین درمان رخ میدهد بازتاب دهد. هر چند انتقادهای فراوانی بر این روش درمان وارد شده اما در سال 1991 انجمن روانشناسان آمریکا سه روش درمانی با اثربخشی محتمل را برای درمان PTSD معرفی کردند که شامل؛ EMDR، مواجهه درمانی و مهارتهای مدیریت استرس بود.
استرس پس از حادثه
اساس EMDR، حرکات چشمی است که هدف آن توجه دادن بیمار به یک محرک خارجی در حالی که به طور همزمان روی سانحه تمرکز کرده است. باروکلیف و همکاران (2001) اظهار میکنند که اثر حرکتی چشم در EMDR حافظه عملکردی را مختلف کرده و با کاهش وضوع میزان هیجان همراه با آن را کم میکند. واندرکلاک و همکاران شواهد اولیهای از تغییرات الگوهای فعالسازی مغز را در شش بیمار PTSD قبل و بعد از EMDR مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشاندهنده افزایش فعالیت دو طرفه سینگولیت قدامی بود. این منطقه تجربه تهدید واقعی در برابر تهدید ادارک شده را به هم نزدیک میسازد و نشانگر این است که پس از EMDR بیماران PTSD بیش برانگیختگی کمتری را تجربه خواهند کرد. مطالعات روان پویشی نشان میدهند معمولا افرادی که از ضربههای روانی شدید جان به در میبرند ناتوانی در شناخت هیجانها میانشان رایج است و بازماندههای سانحه آسیبزا معمولا قادر به استفاده از حالات هیجانی به عنوان هشدار نبوده و علائم روان تنی پیدا میکنند.
بدون شک گزیش روش درمان مناسب در هر اختلالی نیازمند بررسی تأثیرات کاربندی روشهای درمانی متفاوت است. تا بتوان مناسبترین درمان را برگزید و بدین طریق علاوه بر کاهش هزینههای درمانهای کم اثر درمانجو را در بهبود سریع یاری میرساند. EMDR یک روش درمانی بحثبرانگیز است که برای اثبات اثربخشی آن انجام مطالعات در این زمینه مفید خواهد بود. از دیگر دلایل اهمیت پژوهش این است که اختلال PTSD معمولا با اختلالت دیگری مانند افسردگی و اعتیاد همراه است که این موارد نیز درمانهای دیگری را لازم دارند. درمان مناسب و سریع PTSD علاوه بر درمان این اختلال میتواند به کاهش بیماریها و اثرات جانبی آن نیز منجر گردد.
بنابراین با توجه به اهمیت انتخاب روشهای درمانی مناسب و همچنین تأثیر PTSD بر زندگی فردی و اجتماعی و بروز اختلالات روانی همراه با این اختلال هدف این پژوهش تعیین اثر EMDR بر نوع و چگونگی یادآوری حادثه آسیبزا است. به علاوه فشار خون، ضربان قلب و تعداد تنفس افراد PTSD همران با مانورهای EMDR و بعد از آن نیز بررسی میشوند.
مواد و روشها
از میان افراد مراجعه کننده به کلینیکهای روانپزشکی در شهر تهران در سال 89-87 تعداد 71 بیمار PTSD با کسب رضایت در این مطالعه شرکت کردند. ابزار جمعآوری اطلاعات شامل: 1) پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک، 2) پرسشنامهای بود که بر اساس ملاکهای DSM-IV و همراه با مصاحبه بالینی برای تشخیص بیماران PTSD به کار گرفته شد و 3) دستگاه فشار سنج فنری برای اندازهگیری فشار خون و شمارش و ثبت تعداد تنفس در دقیقه بر اساس حرکات شکمی و قفسه سینه و تعداد ضربان قلب بر اساس شمارش نبض بود.
پس از تکمیل کردن پرسشنامه، بیماران تحت درمان با روش EMDR قرار گرفتند. مانورها شامل پنج مانور بود: 1) نیستاگوموس، 2) ضربه با انگشت روی شانهها، کف دست و یا زانوها، 3) ضربه با کف دست و همراه با صدای ضربه روی شانهه، کف دست و زانوها، 4) ایجاد تحرکات صوتی به صورت ضربه انگشت روی میز و بشکن زدن و 5) چشمی، صوتی و ضربهای. پس از ارائه مانورها از بیمار خواسته شد تا نوع یادآوری سانحه را گزارش کند همچنین بگوید که کدام نوع مانور در تغییر ذهنی سانحه مؤثرتر بوده است. فشار خون، ضربان قلب و تعداد تنفس قبل از شروع مانورها و بعد از آن و همراه با یادآوری حادثه نیز اندازهگیری گردیدند. مانور انتخابشده بر اساس گزاش بیمار به کار گرفته شد و پس از گزارش بیمار از تأثیر آن بر یادآوری سانحه به بیماران نحوه انجام این مانورها آموزش داده شد تا در مواقع لازم نیز تکرار نماید.
یافتهها
از بررسی شوندگان 69% افراد زیر 30 سال هستند. 79% را زنان تشکیل میدهند و 67% دارای تحصیلات کارشناسی و بالاتر هستند. 91% افراد مبتلا به PTSD به یک اختلال روانی دیگر مبتلا میباشند.
فشار خون دیاستولیک، سیستولیک و ضربان قلب و تعداد تنفس قبل از مانورهای EMDR و بعد از آن به طور معناداری تفاوت نشان میدهد. یعنی بعد از مانورهای EMDR که در طی آن سانحه برای بیمار یادآوری میگردید این متغیرها به طور معناداری افزایش پیدا کردند (جدول 2). پس از EMDR 5/91% اظهار کردهاند که حادثه برای آنها دور و در 1/2% حادثه روشنتر گردیده است. نوع و چگونگی یادآوری حادثه پس از EMDR در جدول 3 نشان داده شده است.
در این رابطه بخوانید :
استرس و اضطراب عامل پیری
رابطه میان استرس و دیابت
تست استرس
بحث
در این پژوهش 71 بیمار PTSD از نظر مشخصات دموگرافیک و سابقه بیماریهای روانی مطالعه و به وسیله روش EMDR مورد درمان قرار گرفتند. ضربان قلب، تعداد تنفس و فشار خون این بیماران قبل از مانورهای EMDR و بعد از آن نیز بررسی شد. بر اساس نتایج 59% گروه در سن 30-20 سالگی قرار دارند. نتایج مطالعات دیگر نیز نشاندهنده فراوانی بیشتر PTSD در جوانان است. {ماگرودر، فروه، جانون، کارنبون، پاول رنه 2004؛ ونیه، جودا، بیکر، مک گلش، هادریک و سویره لازوارو 1998}. 79% گروه مورد مطالعه را زنان تشکیل دادهاند، (مطالعات استین، والکرهازن و مورد 1997؛ برسلو، چل کت، یترسون و لرسیا 1999 نشان داد PTSD با جنس رابطه معنادار دارد. 77% گروه مورد مطالعه دارای تحصیلات کارشناسی و بالاتر بودند. نتایج یک مطالعه نشان داد PTSD با سطح تحصیلات و با درجه سازمانی رابطه معنادار ندارد.
93% از بیماران اظهار کردهآند که قبل از ابتلا به PTSD به یک بیماری روانی دیگر مبتلا بودند که افسردگی با 70% بالاترین میزان را داشته است. نات و همکاران عواملی همچون وضعیت اقتصادی اجتماعی، خلق و خو، پیشینه آسیب، خصوصیات خانواده و و جود اضطراب و افسردگی را از عوامل زمینه ساز PTSD برشمردند. کایکن (1995) اظهار میکند که اختلالت روانپزشکی در میان این بیماران شیوع بیشتری دارد.
افسردگی از یک سو با آسیبپذیری فرد در ابتلاء او به PTSD و از سوی دیگر به عنوان پیامد PTSD میتواند بروز کند (فلرلن 1989 و ایتال 1998، میتوتال 2008) بررسی 14948 زن در بخش پژوهش الگوهای رفتاری مبتلا به PTSD نشان داد که اختلالاتی همچون افسردگی، اضطراب و اختلالت شخصیت به شدن و به طور ناگهانی میزان PTSD را افزایش میدهد. یکی از بارزترین علائم PTSD افزایش علائم حیاتی مانند ضربان قلب، فشار خون و تعداد تنفس در هنگام یادآوری حادثه است. اندازهگیری این متغیرها قبل و بعد از مانورهای EMDR و با یادآوری حادثه افزایش معناداری نشان داد. بر اساس مقیاس Base-line فشار خون بالا و افزایش ضربان قلب هر دو ناشی از علائم اختلال PTSD هستند {سیسلی، براندی 2006، کنرلی، اینس 2006، پتی او 2007}. همچنین به کاربندی روش EMDR در بیماران PTSD توانست نوع و چگونگی یادآوری حادثه را تغییر دهد. چنانکه 93% بیماران اظهار کردند که حادثه برای آنها دور شده است. بنابراین میتوان گفت که EMDR با کاهش میزان یادآوری حادثه و نوع یادآوری سبب ایجاد امنیت در بیماران PTSD میگردد. بروم (1989) سه روش درمانی هیبنوتراپی، روانکاوی و EMDR را با هم مقایسه کرد او اثرات درمانی معنیداری را در 60% شرکتکنندگان بدون تفاوت معنادار بین گروهها مشاهده کرد. EMDR به عنوان روش درمانی میتواند نشانههای PTSD را کاهش دهد {بیسون و همکاران 2007؛ فوه و همکاران، 2009}.
همانگونه که گفته شد برای درمان PTSD از انواع روشهای گوناگون استفاده میگردد. EMDR به عنوان یک روش درمانی که در همان جلسه اول تأثیر خود بر یادآوری حادثه نشان میدهد و از سوی دیگر یادگیری سهل مانورهای آن توسط بیمار میتواند به ع نوان یک روش درمان منفرد و یا مکمل با دارو درمانی و روشهای دیگر به کار گرفته شود.
برای خواندن مقاله های بیشتر در رابطه با این موضوع به سایت ازدواج مراجعه کنید
نتیجهگیری
درمان به هنگام و مناسب PTSD میتواند عوارض مستقیم و غیر مستقیم این بیماری را کاهش داده و سلامت فرد و جامعه را ارتقاء بخشد. EMDR به عنوان یک روش درمانی منفرد و یا مکمل میتواند امنیت روانی فرد را با کاهش یادآوری سانحه گسترش داده و او را برای پیگیری نهایی درمان توانمند سازد.
Kaplan H, Sadok B. Psychiatric of behavior science. Translation by Nosratollh, porafk-ari. Tehran. Publisher:shahrab.
منبع:مشاوره-آنلاین.com - مشاوره ازدواج - اثر حساسیت زدایی چشمی حرکتی بر اختلال استرس پس از سانحه